Μουσείο, Αρχαιολογικό Ήλιδας (Ηλείας)

Η Αρχαιολογική Συλλογή της Ήλιδας ιδρύθηκε το 1981. Περιλαμβάνει τα ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές στην περιοχή της αρχαίας πόλης της Ήλιδας και καλύπτουν χρονολογικά την περίοδο από την πρωτοελλαδική έως και τη ρωμαϊκή εποχή. Η Ήλιδα γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την αρχαιότητα, καθώς είχε υπό την κηδεμονία της το ιερό της Ολυμπίας και ήταν επιφορτισμένη με την προετοιμασία και την απρόσκοπτη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Τα παλαιότερα ευρήματα της συλλογής χρονολογούνται από την πρωτοελλαδική εποχή (2800-2000 π.Χ.). Δείγματα κεραμικής, όπως τα χαρακτηριστικά σφαιρικά αγγεία με τις δύο σωληνοειδείς λαβές, προέρχονται από τάφους και μαρτυρούν πως η περιοχή κατοικούνταν ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. Πιο πλούσια είναι τα ευρήματα από την υπομυκηναϊκή και τη γεωμετρική περίοδο. Ανάμεσά τους θα δείτε αγγεία με τη χαρακτηριστική γεωμετρική διακόσμηση, καθώς και χάλκινα αντικείμενα, πόρπες, περόνες, εγχειρίδια και δαχτυλίδια. Το καλύτερα σωζόμενο εγχειρίδιο διατηρεί τμήματα της λαβής του από ελεφαντόδοντο. Η ποικιλία των ευρημάτων φανερώνει ότι από τον 11ο αι. π.Χ. στην περιοχή υπήρχε οικιστική εγκατάσταση, που ταυτίζεται με την πόλη την οποία, σύμφωνα με τις πηγές, ίδρυσε ο Όξυλος από την Αιτωλία. Ο ίδιος ήρωας αναφέρεται και ως μυθικός ιδρυτής των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων. Μεγαλύτερη οικιστική ανάπτυξη στην περιοχή παρατηρείται από τον 6ο αι. π.Χ., κατά την αρχαϊκή περίοδο. Στο μουσείο θα δείτε πολλά τμήματα από πήλινες υδρορρόες και ακροκέραμα αυτής της περιόδου. Η ζωγραφιστή διακόσμηση που φέρουν υποδεικνύει ότι πρέπει να ανήκαν σε σημαντικά οικοδομήματα που στόλιζαν την πόλη της Ήλιδας. Η μεγάλη ακμή της πόλης, όμως, τοποθετείται στα κλασικά και ελληνιστικά χρόνια. Τα πλούσια ευρήματα αυτών των περιόδων, που εκτίθενται στο μουσείο, συμπληρώνουν τα σημαντικά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα που έχουν βρεθεί στις ανασκαφές και δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της πόλης, με τα μεγαλοπρεπή ιερά με τον πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, τα οποία περιγράφει ο περιηγητής Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ. Ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου που χρονολογούνται από την κλασική περίοδο, θα διακρίνετε πήλινες υδρορρόες και ακροκέραμα με ζωγραφιστή διακόσμηση, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, θραύσματα αγγείων με ερυθρόμορφες παραστάσεις και πήλινα ειδώλια. Εντυπωσιακή είναι και μια χάλκινη ζυγαριά που εκτίθεται αποκατεστημένη. Από την κλασική περίοδο χρονολογούνται και τα χάλκινα στρογγυλά ελάσματα της συλλογής, τα οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές, ήταν εισιτήρια για την είσοδο των θεατών στο θέατρο. Φέρουν εγχάρακτη επιγραφή με τα γράμματα FA. Πρόκειται για τα αρχικά της αρχαίας λέξης FΑΛΕΙΩΝ, που σημαίνει Ηλείων. Τα χάλκινα αυτά ελάσματα βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο σε μεγάλες ποσότητες και χρονολογούνται από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Στην ελληνιστική περίοδο ανήκουν τα πολύ κομψά αγγεία που θα δείτε επίσης στο μουσείο. Προσέξτε ιδιαίτερα μια μικρή οινοχόη με πολύ χαριτωμένο στενό λαιμό που στη λαβή της σχηματίζεται πλεξούδα. Εγχώρια ιδιαιτερότητα αποτελούν οι μελαμβαφείς κάνθαροι που έχουν μικρό σώμα, ψηλό πόδι και χαρακτηριστική απόληξη στις διπλές λαβές τους, και οι μελαμβαφείς λήκυθοι που διακοσμούνται με κατακόρυφες ανάγλυφες ταινίες και έντυπους κύκλους. Η κεραμική παραγωγή της Ήλιδας αυτή την περίοδο χαρακτηρίζεται από τα ραδινά σχήματα των αγγείων και την κομψή τους διακόσμηση. Πολύ πλούσια είναι και η συλλογή πήλινων ειδωλίων, αγαλμάτων και ανάγλυφων παραστάσεων από πήλινα αγγεία που εκτίθενται στο μουσείο. Ανάμεσά τους θα δείτε μερικές πρωτότυπες συνθέσεις, όπως αυτήν ενός άντρα και μιας γυναίκας που φιλιούνται, σε δύο διαφορετικά θραύσματα από πήλινες φιάλες του 3ου αι. π.Χ. Πολύ σημαντικό είναι και το θραύσμα ενός γυναικείου πήλινου αγαλματίδιου, από το οποίο σώζεται μόνο το πόδι, που πατά πάνω σε καύκαλο χελώνας. Σύμφωνα με μαρτυρία του Παυσανία, στο ναό της Αφροδίτης Ολυμπίας υπήρχε χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς, έργο του Φειδία, που παρίστανε τη θεά να πατά με το ένα της πόδι πάνω σε μια χελώνα. Το πήλινο αγαλματίδιο στο οποίο ανήκε το θραύσμα προφανώς μιμούνταν αυτό το λατρευτικό άγαλμα. Προσέξτε, ακόμη, τις τρεις μαρμάρινες κεφαλές, που ανήκουν σε ανδριάντες των ρωμαϊκών χρόνων. Η πιο καλοδιατηρημένη εικονίζει τον αυτοκράτορα Νέρωνα (37-68 μ.Χ.), η άλλη εικονίζει τον Γερμανικό (15 π.Χ. -19 μ.Χ.), και η τρίτη πιθανόν τον Μέγα Αλέξανδρο. Από τα υπόλοιπα γλυπτά ξεχωρίζει το ακέφαλο άγαλμα του Ερμή, που χρονολογείται από τον 1ο αι. π.Χ. Στο αίθριο του μουσείου εκτίθενται τμήματα από δύο ψηφιδωτά δάπεδα που βρέθηκαν σε μια μεγάλη έπαυλη του 3ου αι. μ.Χ., η οποία ήταν χτισμένη στα νοτιοδυτικά της αγοράς της Ήλιδας. Οι παραστάσεις εκτείνονται κυκλικά γύρω από ένα κεντρικό μετάλλιο. Το ένα ψηφιδωτό φέρει παραστάσεις με τα σύμβολα των εννέα Μουσών και της μητέρας τους Μνημοσύνης, των οποίων τα ονόματα αναγράφονται κάτω από τα σύμβολα. Στο κεντρικό μετάλλιο της σύνθεσης εικονίζεται μια λύρα με την επιγραφή «Απόλλων». Το δεύτερο ψηφιδωτό φέρει παραστάσεις που αναφέρονται στους δώδεκα άθλους του Ηρακλή, γύρω από ένα κεντρικό μετάλλιο που απεικονίζει ένα ρόπαλο, σύμβολο του Ηρακλή, μια φαρέτρα και ένα στεφάνι κισσού. Οι άθλοι υποδηλώνονται με χαρακτηριστικές απεικονίσεις, όπως οι Στυμφαλίδες όρνιθες, το λιοντάρι της Νεμέας, ενώ η σειρά τους σημειώνεται με ελληνικούς αριθμούς πάνω από κάθε παράσταση. Τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου (μέσα 3ου αι. μ.Χ.) με παραστάσεις αναφερόμενες στους άθλους του Ηρακλή (Αρχαιολογικό Μουσείο Ήλιδας). Μελαμβαφής ηλειακή λήκυθος, έργο του 3ου-2ου αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ήλιδας). Μαρμάρινο άγαλμα του Ερμή, έργο του 1ου αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ήλιδας).